Ερωτευμένος(;) με την Πόλη

"Όταν μιλάω για τον εαυτό μου προσπαθώ να μιλήσω για την Ιστανμπούλ , όταν μιλάω για την Ιστανμπούλ προσπαθώ να μιλήσω για μένα"

Δύσκολο να ορίσεις τι ακριβώς είναι το "Ιστανμπούλ" του Ορχάν Παμούκ(εκδ.Ωκεανίδα, μτφ Στέλλα Βρεττού). Σίγουρα όχι λεύκωμα, παρά τις δεκάδες εξαιρετικές φωτογραφίες που δεν αναδεικνύονται αρκετά από την έκδοση. Ούτε όμως και αυτοβιογραφία μπορεί να θεωρηθεί, καθώς ο Παμούκ διηγείται άτακτα μόνο περιορισμένα περιστατικά της ζωής του, χωρίς να πασχίζει να σκάψει όντως μέσα του. Η Κωνσταντινούπολη είναι στο επίκεντρο, όμως το βιβλίο δεν είναι μια στείρα καταγραφή ιστορικών γεγονότων, ούτε καν μια μορφή λογοτεχνικού ταξιδιωτικού οδηγού στην Πόλη σήμερα.Τι είναι λοιπόν το "Ιστανμπούλ"; Μια πλειάδα σκέψεων ,με αρκετές αυτοαναφορικές παρενθέσεις, γύρω από την Ιστανμπούλ του σήμερα, την φυσιογνωμία της, την ταυτότητά ,τους κατοίκους της και τη σχέση της με τον συγγραφέα.

 Ο Παμούκ μιλά για μια πόλη "ερείπιο" του ένδοξου παρελθόντος, μια πόλη που υιοθέτησε απερίσκεπτα και άναρχα δυτικές συνήθειες για να απαλλαγεί από την ταπείνωση που βίωσε τον περασμένο αιώνα, μια πόλη που είναι καταδικασμένη , ως απόρροια του χαμένου της μεγαλείου,σε ένα διαρκές αίσθημα μελαγχολίας και ήττας που διαπερνά τα σοκάκια της, τα κατεστραμμένα από τη φωτιά κονάκια των πασάδων, τα σκοτεινά σαλόνια των ξεπεσμένων αστών της, την καθημερινότητα των κατοίκων της.

Ο Παμούκ ,όπως είναι φυσικό, εξετάζει την πόλη του συναισθηματικά, μέσα από τα βιώματά του. Αγαπά την αύρα της, αυτό το διαρκώς θλιμμένο κλίμα, αλλά ταυτόχρονα υποφέρει και ο ίδιος από την μελαγχολία της πόλης και απεχθάνεται τον άκριτο μιμητισμό των συμπολιτών του προς οτιδήποτε δυτικό. Έχω την εντύπωση πως ο Τούρκος νομπελίστας προσπαθεί δειλά δειλά να χτίσει με τη φαντασία του μια άλλη Ισταμπούλ, σαφώς πιο πιστή στην ανατολίτικη παράδοση, ηττημένη και μελαγχολική, αλλά ιδωμένη μέσα από τον ρομαντισμό των περιηγητών του 19ου αιώνα, την αταξία που της χάριζε άλλοτε η πολυπολιτισμικότητά της. Σε πολλά σημεία είναι περισσότερο ρεμβασμός παρά καταγραφή της πραγματικότητας αυτό που κάνει ο Παμούκ, που νοσταλγεί μια Ιστανμπούλ που δε γνώρισε ποτέ.

Διαβάζοντας το "Ιστανμπούλ" αισθάνθηκα κατά κάποιον τρόπο συμπάσχων  με τον Παμούκ.Η πόλη μου, η Θεσσαλονίκη, σαφώς ταπεινότερη από την επί 15 αιώνες πρωτεύουσα δύο αυτοκρατοριών,έχει χάσει προ πολλού το χρώμα της, τον παλμό της, συμβιβάστηκε με την ασχήμια της, γέμισε αδιάφορους κατοίκους, τα στέκια της ισοπεδώθηκαν από τη μπουλντόζα της ομογενοποίησης, ξέχασε την ίδια την ιστορία της, αποκηρύσσοντας το οθωμανικό και εβραϊκό παρελθόν της, γιόρτασε την απελευθέρωσή της με μια κιτς και εσωστρεφή τελετή.Μάλλον σταμάτησα να μιλάω για την Ισταμπούλ...

Edward Hopper "Summer in the City"