Η μεγάλη απουσία

Σαν σήμερα, πριν από 19 χρόνια, πέθανε ένας υπέροχος άνθρωπος και σπουδαίος καλλιτέχνης. Ο Μάνος ,βέβαια, κέρδισε δίκαια ένα κομμάτι αθανασίας· όσο συγκινούμαστε με τη μουσική του, ένα κομμάτι του σπαρταράει μέσα μας. Δεν άφησε ορφανά τα παιδιά του, όχι, κάτι τέτοιο δε θα το έκανε. Άφησε πίσω τα τραγούδια του, το τρίτο, την ορχήστρα των χρωμάτων , τα ποιητικά άναρχα σχόλιά του, τους μαθήτες που δούλεψαν κοντά του. Όμως το μέγεθός του ήταν τέτοιο που τίποτα δε μπορεί να κρύψει την απουσία του. Κανείς δε μπόρεσε να τον ξεπεράσει είτε ως καλλιτέχνη είτε ως παρεμβατικό διανοούμενο.

Ο Μάνος έφυγε νωρίς, πριν προλάβουμε να αλλάξουμε. Πολλά πράγματα θα ήταν διαφορετικά, από το επίπεδο του πολιτισμού μας μέχρι τον τρόπο που βιώνουμε την κρίση, αν αυτός ο οξυδερκέστατος και τόσο ευαίσθητος άνθρωπος βρισκόταν ακόμα ανάμεσά μας. Γιατί μπορεί πολλοί να επισημαίνουν ότι μετά από ένα σημείο δεν κατάφερε να δημιουργήσει κάτι αντάξιο των μεγάλων αριστουργημάτων του, όμως ο Χατζιδάκις δεν έπαψε ποτέ να ονειρεύεται και να οργίζεται με ό,τι τον αηδίαζε γύρω του, σιωπηλός και αδρανής δεν υπήρξε ποτέ. Χωρίς αυτόν λοιπόν, ας μείνουμε λιγάκι σαν νάνοι αλλοτινών καιρών.

- Δηλαδή εσείς δε φρονείτε ότι υπάρχει κάποια ελπίδα, κάποια διέξοδος; Τί θα μπορούσε να γίνει κατά τη γνώμη σας;
 ΜΧ: Τίποτα. Η πλήρης εξαφάνιση μας. Και θα γίνει. Είμαι βέβαιος.(1989)

Ο νεοναζισμός, ο φασισμός, ο ρατσισμός και κάθε αντικοινωνικό και αντιανθρώπινο φαινόμενο συμπεριφοράς δεν προέρχεται από ιδεολογία, δεν περιέχει ιδεολογία, δεν συνθέτει ιδεολογία. Είναι η μεγεθυμένη έκφραση-εκδήλωση του κτήνους που περιέχουμε μέσα μας χωρίς εμπόδιο στην ανάπτυξή του, όταν κοινωνικές ή πολιτικές συγκυρίες συντελούν, βοηθούν, ενυσχύουν τη βάρβαρη και αντιανθρώπινη παρουσία του.[...]

Βιώνουμε μέρα με τη μέρα περισσότερο το τμήμα του εαυτού μας – που ή φοβάται ή δεν σκέφτεται, επιδιώκοντας όσο γίνεται περισσότερα οφέλη. Ώσπου να βρεθεί ο κατάλληλος «αρχηγός» που θα ηγηθεί αυτό το κατάπτυστο περιεχόμενό μας. Και τότε θα 'ναι αργά για ν' αντιδράσουμε. Ο νεοναζισμός είμαστε εσείς κι εμείς – όπως στη γνωστή παράσταση του Πιραντέλο. Είμαστε εσείς, εμείς και τα παιδιά μας. Δεχόμαστε να 'μαστε απάνθρωποι μπρος στους φορείς του AIDS, από άγνοια αλλά και τόσο «ανθρώπινοι» και συγκαταβατικοί μπροστά στα ανθρωποειδή ερπετά του φασισμού, πάλι από άγνοια, αλλά κι από φόβο κι από συνήθεια.

 Και το Κακό ελλοχεύει χωρίς προφύλαξη, χωρίς ντροπή. Ο νεοναζισμός δεν είναι θεωρία, σκέψη και αναρχία. Είναι μια παράσταση. Εσείς κι εμείς. Και πρωταγωνιστεί ο Θάνατος.

Από την ώρα πού ό Φρανκεστάϊν γίνεται στόλισμα νεανικού δωματίου, 0 κόσμος προχωράει μαθηματικά στην εκμηδένιση του. Γιατί δεν είναι πού σταμάτησε να φοβάται, αλλά γιατί συνήθισε να φοβάται. Κι εγώ με τη σειρά μου δεν φοβάμαι τίποτα περισσότερο, άπ’ το μυαλό της κότας. Άπ’ το να υποχρεωθώ να συνομιλήσω με μια κότα ή μ’ ένα σκύλο, ή τέλος πάντων, μ’ ένα ζώο δυνατό πού βρυχάται. Τί να τους πω καί πώς να τους το πω; Καί μήπως δεν είναι εξευτελισμός, αν επιχειρήσω να μεταφράσω ή να καλύψω τίς σκέψεις μου, κάτω από φράσεις απλοϊκές καί ηλίθια νοήματα, για να καθησυχάσω τυχόν τη φιλυποψία μιας κότας, πού όμως έχει άνωθεν τοποθετηθεί για να μας ελέγχει καί να μας καθοδηγεί;[...]

Το τέρας έχει αρχίσει να κυκλοφορεί.

Υ.Γ. Τα παραπάνω αποσπάσματά από κείμενα ή σχόλια του Χατζιδάκι στο Τρίτο, έχουν καταντήσει κοινότοπα.Τα διαβάζουμε σε κάθε ευκαιρία σε αφιερώματα. Η κατάληξή μας αποδεικνύει πόσο λίγο τον καταλάβαμε , πόσο άσκοπη υπήρξε η διαρκής υπενθύμιση.