Παρασκευή 21 Σεπτεμβρίου 2012

Η διάψευση του Ουάιλντ

  Στο "Πορτρέτο του Ντόριαν Γκρέι" ο Όσκαρ Ουάιλντ διατυπώνει μέσω ενός ήρωά του μια αρκετά ενδιαφέρουσα άποψη: οι σπουδαίοι συγγραφείς είναι στην προσωπική τους ζωή άνθρωποι δίχως ενδιαφέρον ακριβώς διότι διοχετεύουν όλη τους την ενεργητικότητα και όλες τους τις ιδέες στο λογοτεχνικό τους έργο.Οι μόνοι συγγραφείς που κατά τον Ουάιλντ δεν είναι βαρετοί, είναι οι μέτριοι αυτοί που διατηρούν ψυχικά και πνευματικά αποθέματα για τον εαυτό τους. Σε γενικές γραμμές θεωρούσα μέχρι πρόσφατα μάλλον ορθή και λογική αυτήν την διαπίστωση, όμως η ανάγνωση του τελευταίου πονήματος του Ανταίου Χρυσοστομίδη "Οι κεραίες της εποχής μου"(εκδ.Καστανιώτης) με ανάγκασε να αλλάξω στάση ως προς αυτό το ζήτημα.
   Ο Ανταίος Χρυσοστομίδης έχει πολυετή παρουσία στα λογοτεχνικά δρώμενα της    χώρας.Κοσμοπολίτης, γεννημένος στο Κάιρο, ο Χρυσοστομίδης έχει υπογράψει περίπου πενήντα λογοτεχνικές μεταφράσεις, έργα του Αμανίτι,του Ντάριο Φο και του καλού του φίλου Αντόνιο Ταμπούκι.Εδώ και δεκαπέντε χρόνια είναι υπεύθυνος για το τμήμα της ξενόγλωσσης πεζογραφίας των εκδόσεων Καστανιώτη, την πληρέστερη και πλουσιότερη μάλλον σειρά στην κατηγορία της.Είναι ευνόητο πως οι επαγγελματικές του ασχολίες έδωσαν στον Ανταίο Χρυσοστομίδη την ευκαιρία να γνωρίσει δεκάδες συγγραφείς.Τις γνωριμίες αυτές αποφάσισε να αξιοποιήσει πριν λίγα χρόνια, ξεκινώντας μια σειρά συνεντεύξεων στην κρατική τηλεόραση με τους μεγάλους λογοτέχνες της εποχής μας, της κεραίες της εποχής μας.

 Τα ονόματα που παρελαύνουν στο βιβλίο είναι πραγματικά πολύ βαριά: 5 συγγραφείς βραβευμένοι με Νόμπελ, μερικοί από τους πιο ελπιδοφόρους νέους δημιουργούς και σημαντικοί λογοτέχνες όπως ο Φουέντες, ο Άμος Οζ και ο Μάρτιν Βάλζερ.Είναι χαρακτηριστικό πως ο Λε Καρέ δέχθηκε να δώσει συνέντευξη επειδή εντυπωσιάστηκε από τη λίστα των συγγραφέων που του έστειλαν οι συντελεστές της εκπομπής.

"Ίσως, περισσότερο και από τη διάθεση να διηγηθείς τον εαυτό σου, είναι εκείνη η αίσθηση ότι η πραγματικότητα που σε κάνει να γράφεις δεν είναι ποτέ αρκετή.Είναι η διάθεση να πλάσεις μια άλλη πραγματικότητα.Είναι ότι η ίδια η ζωή δεν είναι αρκετή για τους συγγραφείς"(Αντόνιο Ταμπούκι)

Οι συνεντεύξεις κατά κανόνα δεν παρουσιάζονται ξερά με τη μορφή ερωταπαντήσεων, αντίθετα το υλικό αναδιοργανώνεται και παρουσιάζεται με τρόπο εύληπτο και ευχάριστο.Σε όλες τις συζητήσεις υπάρχουν κάποια κοινά θέματα , ένας άξονας ερωτήσεων που τίθενται σε όλους τους συγγραφείς.Με τη σειρά τους σχολιάζουν το τι τους οδήγησε στην απόφαση να γίνουν συγγραφείς, ποιες είναι οι επιρροές τους, πώς επιλέγουν τα θέματά τους, διερευνούν τη σχέση τους με τον αναγνώστη, τη σχέση λογοτεχνίας και κοινωνίας-πολιτικής, ενώ αποκαλύπτουν και το πώς αντιλαμβάνονται οι ίδιοι την ιδιότητα του συγγραφέα.Εξάλλου, ο Χρυσοστομίδης ζητάει να τον οδηγήσουν στο χώρο της δημιουργίας, στο γραφείο και τη βιβλιοθήκη τους για να συλλάβει το τι εμπνέει τον καθένα.

"Αυτό κάνει ο καλλιτέχνης με τον κόσμο.Παίρνει κάτι το συνηθισμένο και, μολονότι δεν το μετατρέπει σε κάτι ασυνήθιστο, δείχνει καθαρά πόσο ασυνήθιστο είναι το κάθε αντικείμενο στην κοινοτοπία του. Αυτή είναι τελικά η δουλειά της τέχνης :να δείχνει πόσο εκπληκτική είναι η κοινή εμπειρία" (Τζον Μπάνβιλ)

 Όταν ολοκληρωθούν οι τυπικές ερωτήσεις πολλοί συγγραφείς αισθανόμενοι πλέον πιο άνετα, αποκαλύπτουν και κάποιες πιο προσωπικές λεπτομέρειες.Έτσι μαθαίνουμε πως ο Άμος Οζ έχει υποχρεώσει τον εαυτό του να χρησιμοποιεί άλλο χρώμα στιλό για τα λογοτεχνικά του κείμενα και άλλο για τις πολιτικές του παρεμβάσεις, ώστε να διαχωρίσει εντελώς τις δύο ιδιότητες.Ο Λε Καρέ ξεναγεί τους συντελεστές στη μικρή συλλογή γλυπτών που διατηρεί και την οποία εμπλουτίζει μετά την έκδοση ενός βιβλίου του.Ο Βάλζερ τους δείχνει με τρεμάμενα χέρια το ημερολόγιό του , στο οποίο φυλάει ευλαβικά ένα φτερό κότσυφα που έπεσε μια μέρα το γραφείο του.

  Ιδιαίτερα σημαντική είναι και μια άλλη διάσταση των συνεντεύξεων. Ο Χρυσοστομίδης θέλει να αποδείξει πως οι συγγραφείς είναι όντως οι κεραίες της εποχής μας και το καταφέρνει.Ο Άμος Οζ σχολιάζει τη διαρκή σύγκρουση Ισραήλ-Παλαιστίνης, ο Μπάνβιλ τη σκληρή καθολική παράδοση της Ιρλανδίας, η "Γιασμίνα Χάντρα" τη φρίκη του αλγερινού εμφυλίου, η Γκόρντιμερ τους αγώνες κατά του απαρτχάιντ, ο Χάρι Μούλις το ολοκαύτωμα των Εβραίων,  ο Λιόσα τις συνθήκες υπό τις οποίες έλαβε χώρα το λατινοαμερικάνικο λογοτεχνικό boom, ο Φουέντες την πορεία της Αριστεράς, ο Ντάριο Φο τη σύγχρονη ιταλική κοινωνία και τη φύση του θεάτρου, ο Μάρτιν Βάλζερ προσπαθεί να εξηγήσει την άνοδο των εθνικοσοσιαλιστών στη Γερμανία και ο Ίνγκο Σούλτσε προχωρά σε μία ενδιαφέρουσα σύγκριση Ανατολικής και Δυτικής Γερμανίας.

  Μέσα από τις συνεντεύξεις αναδεικνύεται το πιο καθημερινό και προσιτό πρόσωπο των μεγάλων συγγραφέων που για εμάς μοιάζουν απόμακροι στον Όλυμπό τους. Να προειδοποιήσω πως το βιβλίο ανοίγει ακόμα περισσότερο την όρεξη για ανάγνωση, οπότε προσοχή για τυχόν παρενέργειες.


"Στη λέξη συγγραφέας το πρώτο που μου έρχεται στο νου δεν είναι η δόξα ή η ιστορία της λογοτεχνίας αλλά ένα άτομο ολομόναχο σε ένα δωμάτιο,που είναι εντελώς στραμμένο στον εσωτερικό του κόσμο και γράφει.Είναι τυφλός και ψάχνει να βρει το δρόμο του δια της αφής.Αγγίζει και προσπαθεί να ερμηνεύσει όσα αντιλαμβάνεται από το άγγιγμά του αυτό.Κι όσο πιο βαθιά προχωρά μέσα του, τόσο καλύτερα εκπροσωπεί την ανθρωπότητα." (Ορχάν Παμούκ) 






Dicken dream,Robert William Buss

2 σχόλια:

  1. Εξαιρετική ανάρτηση! Τώρα για το αν οι συγγραφείς είναι οι κεραίες της εποχής μας, εν μέρει συμφωνώ, ωστόσο δεν ξέρω αν αυτός είναι ο πρωταρχικός σκοπός της τέχνης. Δηλ. αν η τέχνη πρέπει να είναι πολιτικά και ιδεολογικά στρατευμένη γενικότερα. Πείτε με ιδεαλιστή, αλλά όλο και περισσότερο πιστεύω ότι η τέχνη πρέπει πρωτίστως να εξυπηρετεί έναν πνευματικό σκοπό.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  2. dynx καλωσόρισες και ευχαριστώ για το σχόλιό σου!
    Το θέμα που θίγεις είναι είναι πολύ ενδιαφέρον και όποτε ξεκινώ να το συζητώ,καταλήγω σε διαφορετικά συμπεράσματα.Σε κανέναν δεν αρέσει η στρατευμένη λογοτεχνία.Προτιμούμε τη σονάτα του σεληνόφωτος από τους ύμνους για τα σοβιετικά τανκς που έγραψε ο Ρίτσος.Όταν όμως λέμε κεραίες της εποχής μας, δεν εννοούμε τη στρατευμένη λογοτεχνία.Απλώς πρόκειται για ανθρώπους που εμπνέονται από την εποχή τους, αποτυπώνουν σε έναν βαθμό αυτό που συμβαίνει γύρω τους και τελικά μέσα από μια συγκεκριμένη κατάσταση
    καταφέρνουν να μιλήσουν για κάτι πιο γενικό και πιο διαχρονικό.Άλλες πάλι φορές οι συγγραφείς επιλέγουν να τοποθετήσουν την ιστορία τους σε εντελώς διαφορετικό χώρο και χρόνο ,αλλά και πάλι έτσι σχολιάζουν το σήμερα.Ο Γκρας με το "τενεκεδένιο ταμπούρλο", που θα παρουσιαστεί και εδώ, ήταν κεραία της εποχής του δίχως σε καμία περίπτωση να μπορεί να χαρακτηριστεί στρατευμένος σε μια ιδέα.
    Σε γενικές γραμμές πιστεύω ότι στην τέχνη δεν πρέπει να ψάχνουμε άλλο σκοπό από την ευχαρίστηση που αυτή καθαυτή προσφέρει.Ένα έργο δε χρειάζεται να είναι πολιτικό μανιφέστο ή να μου γεννά συγκεκριμένους προβληματισμούς, μου αρκεί να χαρίζει αισθητική απόλαυση.Και έτσι καταλήηγουμε πάλι στον μεγάλο Όσκαρ Ουάιλντ: "δεν υπάρχουν ηθικά ή ανήθικα βιβλία.Τα βιβλία είναι καλογραμμένα ή κακογραμμένα.Αυτό είναι όλο."Αυτή η φράση τα εμπεριέχει όλα νομίζω...

    ΑπάντησηΔιαγραφή